Doe een gift

28 september: Internationale Dag voor het Recht op Veilige Abortus

28 september: het recht op een veilige abortus blijft brandend actueel

Ieder jaar op 28 september wordt de Internationale Dag voor het Recht op Veilige Abortus herdacht, een belangrijke datum voor internationale feministische bewegingen. Hoewel veel vrouwen vandaag na een lang en hard gevecht van dit fundamentele recht kunnen genieten, blijft het nog steeds onzeker, bedreigd of zelfs onbestaande voor veel andere vrouwen.

Deze dag is, vanuit een intersectioneel feministisch perspectief, niet louter symbolisch. Naast een herinnering, is het ook een collectieve oproep voor reproductieve rechten, lichamelijke autonomie en gelijkheid voor alle betrokkenen, ongeacht hun gender, afkomst, sociale status of identiteit.

Een geschiedenis van strijd en solidariteit

Lokale feministische bewegingen uit Latijns-Amerika en de Caraïben riepen in de jaren 90 28 september uit tot een dag van strijd voor de decriminalisering van abortus. Sindsdien verspreidde het zich over continenten heen en brengt het jaarlijks duizenden activisten, verenigingen, collectieven en ngo’s over de hele wereld samen.

Historisch gezien werd het recht op abortus altijd beheerst door de staat, patriarchale structuren en religieuze machten. In landen waar abortus nog steeds verboden is, grijpen zwangere personen vaak noodgedwongen naar clandestiene, niet-medische abortussen die nefast zijn voor hun gezondheid en hun leven in gevaar brengen. Het recht op abortus werd pas na decennia van feministisch protest gelegaliseerd. Dat gebeurde bijvoorbeeld in Frankrijk met de Wet-Veil van 1975, in België in 1990, en in Canada, waar het recht niet op een wet, maar op een beslissing van het Hooggerechtshof uit 1988 is gebaseerd.

Een fundamenteel recht dat voortdurend onder druk staat

Hoewel het recht op abortus in veel landstreken een gewonnen zaak lijkt, herinneren recente achteruitgangen ons eraan dat we hier nooit helemaal zeker van mogen zijn.

Zo is abortus sinds 2020 in Polen vrijwel volledig verboden en schrapte het Amerikaanse Hooggerechtshof in 2022 het arrest “Roe versus Wade” uit 1973. Deze garandeerde het recht op abortus in heel de VS, wat in 2022 in heel wat staten voor een golf van anti-abortuswetten zorgde.

Dankzij aanhoudend feministisch protest hebben andere landen dan weer grote stappen vooruit kunnen zetten door abortus te legaliseren: Argentinië in 2020, Colombië in 2022 en Mexico in 2023.

Als deze overwinningen iets bewijzen, is het dat collectief verzet werkt, zelfs in conservatieve milieus. Toch staat het recht op abortus nooit op zichzelf, want het raakt onvermijdelijk verweven met bredere sociale factoren, waarbij vooral de meest kwetsbaren het hardst getroffen worden.

Canada: een legaal recht met ongelijke toegang

In Canada is abortus al meer dan 35 jaar legaal, al staat dat in geen enkele federale wet geschreven. Het wordt beschouwd als een gewone medische ingreep die beschermd wordt door de grondwettelijke rechten op vrijheid en veiligheid

Dat het legaal is, wilt niet altijd zeggen dat het toegankelijk is. De toegang tot abortus verschilt in Canada namelijk sterk van de regio of de provincie: waar je in Québec een uitgebreid netwerk aan hulpverlening vindt, zijn deze in andere regio’s als New Brunswick of het Noord-Canadese gebied vrijwel onvindbaar.

Wat vaak ook vergeten wordt, is dat iedere arts in Canada het recht heeft om vanuit persoonlijke of religieuze overwegingen de uitvoering van een abortus te weigeren. Van hen wordt wel gevraagd om zonder vooroordeel of vertraging de patiënt naar een collega of instelling door te verwijzen. Deze regelgeving maakt opnieuw systemische discriminatie mogelijk, waar voornamelijk inheemse mensen, migranten, transpersonen en mensen in een kwetsbare positie het slachtoffer van zijn.

In België: rechten om te verdedigen en te versterken

Hoewel abortus in België in 1990 gedecriminaliseerd werd, blijft het opgenomen in het Strafwetboek. Dat wil zeggen dat het nog steeds als een aparte ingreep behandeld wordt in plaats van een normale gezondheidszorg. Sinds 2018 is het in België toegestaan om tot het einde van de 12e week een zwangerschap te beëindigen, met een verplichte bedenktijd van zes dagen. Dit is tot groot ongenoegen van verschillende seksuologen en stemmen uit feministische organisaties.

In 2020 werd een wetsvoorstel ingediend om de termijn te verlengen tot 18 weken, maar dit botste op protest vanuit bepaalde conservatieve partijen en religieuze groepen, die hun politieke invloed gebruikten om de goedkeuring van de wet tegen te houden.

Bovendien blijft de daadwerkelijke toegang tot zwangerschapsafbreking ongelijk verdeeld: migranten, mensen zonder papieren, mensen in precaire situaties, transpersonen of mensen met een beperking moeten vaak meerdere hindernissen overwinnen: een gebrek aan kennis van hun rechten, stigmatisering, discriminatie en een gebrek aan inclusieve voorzieningen. Het is dan ook uitermate belangrijk dat het beleid met deze personen rekening houdt.

Een recht om te verdedigen, overal en voor iedereen

28 september is niet alleen een moment van herdenking, het is een dag van collectieve actie. Opdat abortus vrij, gratis en toegankelijk is voor iedereen, zonder dat hieraan voorwaarden verbonden zijn, of schuld en schaamte kan worden ingepraat. Opdat het erkend wordt als een fundamentele gezondheidszorg en geen privilege of uitzondering vormt. Opdat niemand vergeten wordt in de feministische strijd.

In een wereld waarin rechten soms sneller worden teruggedraaid dan uitgebreid, is het cruciaal om gemobiliseerd, solidair en waakzaam te blijven – in België, in Canada en in de rest van de wereld. Want het recht op abortus verdedigen, is het recht verdedigen om vrij, waardig en in volle autonomie keuzes te maken over je eigen lichaam.

Culturen die vechten voor het recht op abortus

Op plaatsen waar het recht op abortus bedreigd of in vraag wordt gesteld, laten artiesten hun stem horen om hun rechten op te eisen, te getuigen en weerstand te bieden aan discriminatie en ongelijkheid rond abortus. Muziek, films en verhalen worden zo middelen van mobilisatie, herinnering en feministische solidariteit. Hier enkele geëngageerde werken om te ontdekken:

  • Antipatriarca, Ana Tijoux (2014)
    Een iconisch lied uit de Latijns-Amerikaanse feministische hoek, waarin de patriarchale overheersing wordt aangeklaagd en het recht van vrouwen om over hun eigen lichaam te beschikken wordt verdedigd.
  • Mon corps, mon choix, Les Vulves Assassines (2013)
    Een radicale punkkreet voor lichamelijke autonomie die het fundamentele recht op vrije en onvoorwaardelijke abortus predikt.
  • Annie Colère, Blandine Lenoir (2022)
    Een krachtige film over de activisten van het MLAC in het Frankrijk van de jaren 70, die de legalisering van abortus mogelijk maakten. Een eerbetoon aan al diegenen die woede weten om te zetten in collectieve actie.
  • O corno. Une histoire de femmes, Jaione Camborda (2024)
    Deze film vertelt het verhaal van Maria, een veertiger die vrouwen helpt om clandestien abortus te plegen in het Spanje onder Franco van de jaren 70. Een aangrijpend portret van vrouwelijke solidariteit in tijden van repressie.
  • La Décision, Julie Peyrat (2023)
    Een meeslepende podcast over de intieme ervaring van een abortus. Een gevoelige reflectie over keuze, twijfel en individuele vrijheid.

Bronnenlijst 

Originele tekst in het Frans door Faustine Stricanne
Stagiaire Amazone

Gerelateerde artikelen

Terug
Scroll naar boven