De prijs van het patriarchaat: economisch geweld en genderongelijkheid

Wanneer geld een wapen wordt binnen de relatie

Economisch geweld is een stille maar krachtige vorm van controle: het sluit op, maakt afhankelijk, verhindert vertrek en leidt tot isolement. In heel wat heteroseksuele gezinnen is het een centraal middel waarmee mannen controle uitoefenen op vrouwen. Toch wordt er nog veel te weinig over gesproken.

Achter de muren van het huis: een geweld dat geen blauwe plekken achterlaat

Bij partnergeweld denken we aan schreeuwen, slaan, beledigen. Maar geweld kan er ook zo uitzien: een afgenomen portefeuille, een ontoegankelijke bankrekening, of een “jij hoeft niet te werken, ik regel alles” die verandert in een gouden kooi.

Dát is economisch geweld: iemand stap voor stap of brutaal zijn of haar financiële autonomie ontnemen, zodat die persoon niet meer kan handelen, kiezen of vertrekken. Het zit in de kleine dingen: uitgaven die nauwlettend gevolgd worden, de weigering om kinderopvang te betalen omdat “werken toch niet loont”, of een vrouw die plots in schulden staat voor leningen die ze nooit zelf heeft afgesloten.

Het patriarchaat tot op de rekening

In veel heteroseksuele relaties behouden mannen een economische macht die al eeuwen bestaat. Die macht kan veranderen in een wapen van overheersing. En wanneer er ook fysiek of psychologisch geweld speelt, wordt geld een instrument om de status quo te behouden: geen persoonlijke rekening, geen loon, geen uitweg.

Dit geweld is geen toeval. Het is geworteld in seksistische maatschappelijke en economische structuren waarin vrouwen en genderminderheden nog steeds onderbetaald worden, oververtegenwoordigd zijn in deeltijdswerk of ontmoedigd worden om te werken door de verwachting dat ze “vooral goede moeders” moeten zijn.

Enkele kerncijfers

Volgens een IFOP-studie in opdracht van Les Glorieuses zegt 41% van de vrouwen in een relatie minstens één vorm van economisch geweld te hebben meegemaakt. Van hen geeft 23% aan daar vandaag nog slachtoffer van te zijn. Het gaat om controle over uitgaven, ontzegging van toegang tot geld of een verbod om te werken — een situatie die één op vier vrouwen meldt.

 Volgens Solidarité Femmes verwijst 26% van de oproepen naar het noodnummer 3919 ook naar vormen van economisch geweld.

Meervoudig geweld, verhoogde kwetsbaarheid

Racialisering, migratie, mentale en/of fysieke beperkingen en precaire situaties vergroten vaak de kwetsbaarheid:

• Een vrouw zonder papieren kan niet legaal werken en wordt afhankelijk van een (soms gewelddadige) partner.
• Een vrouw met een beperking kan financieel overgeleverd zijn aan haar omgeving of een gewelddadige partner, bij gebrek aan alternatieven.
• Een alleenstaande moeder aanvaardt soms toxische compromissen om “een dak en eten te kunnen garanderen”.

Het is die kruising van onderdrukkingen die dit geweld nog moeilijker maakt om te bestrijden.

Benoemen om beter te bestrijden

Economisch geweld is niet beperkt tot de privésfeer: het is structureel. Het wordt mogelijk gemaakt en versterkt door:

• Een sociaal beleid dat ervan uitgaat dat een koppel per definitie een solidaire eenheid is, ook wanneer dat niet klopt;
• Een arbeidsrecht dat moeders benadeelt en loonongelijkheid normaal maakt;
• Genderstereotypen die de man als “kostwinner” waarderen en vrouwen schuldgevoelens aanpraten als ze streven naar onafhankelijkheid.

Strijden tegen economisch geweld betekent dus het hele systeem in vraag stellen, niet enkel individuele gedragingen.

Samen in actie komen: de Feministische Dagen 2025

Van 18 tot 20 september 2025 staat het festival van de Feministische Dagen bij Amazone in het teken van economisch geweld: met lezingen, praktische ateliers… om slachtoffers te helpen, bondgenoten te sensibiliseren en concrete solidariteit op te bouwen.

Economisch geweld erkennen, is weigeren om controle te blijven verwarren met liefde. Het is eisen dat ieder mens, ongeacht gender of situatie, de middelen heeft om te kiezen, zich te emanciperen en waardig en vrij te leven – richting gedeelde, reële en feministische autonomie!